ภาวะครรภ์เสี่ยงสูง (High-Risk Pregnancy)

ภาวะครรภ์เสี่ยงสูง มักพบในสตรีที่ตั้งครรภ์ครั้งแรกเมื่ออายุน้อยกว่า 17 ปี หรือมากกว่า 35 ปี โดยสตรีที่มีภาวะครรภ์เสี่ยงสูงควรได้รับการดูแลอย่างใกล้ชิด เพื่อลดการเกิดภาวะแทรกซ้อน เรามาทำความรู้จักกับภาวะนี้กันดีกว่า

ภาวะครรภ์เสี่ยงสูง

ภาวะครรภ์เสี่ยงสูง มักพบในสตรีที่ตั้งครรภ์ครั้งแรกเมื่ออายุน้อยกว่า 17 ปี หรือมากกว่า 35 ปี โดยสตรีที่มีภาวะครรภ์เสี่ยงสูงควรได้รับการดูแลอย่างใกล้ชิด เพื่อลดการเกิดภาวะแทรกซ้อน อย่างไรก็ตามการที่มีภาวะครรภ์เสี่ยงสูงไม่ได้หมายความว่าคุณแม่และลูกในครรภ์จะมีปัญหาสุขภาพเสมอไป บางรายนั้นก็ไม่ประสบปัญหาด้านสุขภาพและสามารถให้กำเนิดบุตรที่สมบูรณ์แข็งแรงได้เช่นกัน

อาการครรภ์เสี่ยงสูง เป็นอย่างไร?

การตั้งครรภ์นั้นจะถือว่ามีโอกาสเสี่ยงสูง หากสตรีตั้งครรภ์มีอาการ ดังต่อไปนี้

มีตกขาวหรือเลือดออกทางช่องคลอดลูกดิ้นน้อยลงหรือไม่ดิ้นปวดท้องน้อยส่วนล่างหรือมดลูกแข็งเกร็งไม่หายปวดศีรษะรุนแรง ตาพร่ามัว

• หายใจลำบากจุกแน่นใต้ลิ้นปี่
• มือ เท้า ใบหน้าบวมเฉียบพลัน
• เวียนศีรษะ หน้ามืดเป็นลม
• อ่อนเพลียมาก
• มีไข้สูงกว่า 38C
• ปัสสาวะแสบขัด
• คลื่นไส้ อาเจียนรุนแรง
• มีความคิดเรื่องการทำร้ายตัวเองและบุตรในครรภ์

ภาวะครรภ์เสี่ยงสูง มีสาเหตุเกิดจากอะไร?

• สูบบุหรี่
• ติดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์หรือสารเสพติด
• สัมผัสสารพิษ
• มีโรคประจำตัวหรือปัญหาด้านการตั้งครรภ์มาก่อน
• อายุ สตรีตั้งครรภ์ที่อายุน้อยกว่า 17 ปีมีแนวโน้มที่จะไปฝากครรภ์ไม่สม่ำเสมอ ยังไม่มีความพร้อม ร่างกายยังเจริญเติบโตไม่เต็มที่ มีโอกาสที่จะคลอดก่อนกำหนด ทารกตัวเล็ก ครรภ์เป็นพิษ และมีภาวะโลหิตจาง สตรีที่ตั้งครรภ์ครั้งแรกหลังอายุ 35 ปีมีโอกาสแท้งและมีปัญหาทางสุขภาพ เช่น โรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์ ภาวะความดันโลหิตสูงระหว่างตั้งครรภ์ เป็นต้น

ปัจจัยเสี่ยงที่เพิ่มโอกาศการมีภาวะครรภ์เสี่ยงสูง

สตรีตั้งครรภ์ที่เคยมีโรคประจำตัวหรือมีประวัติปัญหาสุขภาพดังต่อไปนี้ จะเพิ่มโอกาสการมีภาวะครรภ์เสี่ยงสูง

• โรคภูมิคุ้มกันบกพร่อง
• การแข็งตัวของเลือดผิดปกติ
• โควิด-19
• โรคเบาหวาน
• โรคทางนรีเวช เช่น เนื้องอกมดลูก ถุงน้ำรังไข่ เป็นต้น
• โรคเอชไอวีหรือเอดส์
• โรคความดันโลหิตสูง
• น้ำหนักตัวต่ำกว่ามาตราฐาน (ดัชนีมวลกายน้อยกว่า 18.5)
• ปัญหาสุขภาพจิต เช่น โรคซึมเศร้า
• โรคอ้วน
• ภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ
• โรคไต
• โรคไทรอยด์

โรคที่เกิดจากการตั้งครรภ์ที่อาจเป็นอันตรายต่อทั้งมารดาและบุตร ได้แก่ โรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์ ภาวะทารกโตช้าในครรภ์ ทารกมีความพิการแต่กำเนิด การตั้งครรภ์แฝด ภาวะครรภ์เป็นพิษจากภาวะความดันโลหิตสูงขณะตั้งครรภ์ ภาวะครรภ์เป็นพิษที่มีอาการชักร่วมด้วย มีประวัติคลอดก่อนกำหนดหรือมีภาวะแทรกซ้อนระหว่างการตั้งครรภ์ และภาวะรกเกาต่ำ รกเกาะแน่น เป็นต้น

ภาวะแทรกซ้อนครรภ์เสี่ยงสูง

ในสตรีตั้งครรภ์ที่มีภาวะครรภ์เสี่ยงสูง ความเสี่ยงของภาวะแทรกซ้อนอาจสูงขึ้น ดังนี้

• การผ่าตัดคลอด
• ภาวะครรภ์เป็นพิษที่มีอาการชักร่วมด้วย
• ภาวะครรภ์เป็นพิษจากภาวะความดันโลหิตสูงขณะตั้งครรภ์
• การคลอดก่อนกำหนด
• เลือดออกมากระหว่างเจ็บท้องคลอด ขณะคลอด หรือตกเลือดหลังคลอด
• น้ำหนักตัวของเด็กน้อยหรือมากเกินไป
• ทารกพิการแต่กำเนิด
• แท้งบุตร
• ทารกตายคลอด

การตรวจวินิจฉัยภาวะครรภ์เสี่ยงสูง

การสอบถามประวัติโรคประจำตัวและประวัติการตั้งครรภ์ในครรภ์ก่อน ๆ มีความสำคัญอย่างยิ่งในการคัดกรองสตรีตั้งครรภ์ที่มีภาวะครรภ์เสี่ยงสูง ให้ได้รับการตรวจวินิจฉัยและดูแลรักษาอย่างถูกต้องตั้งแต่แรกเริ่ม เพื่อลดภาวะแทรกซ้อนต่อทั้งมารดาและบุตร

• อัลตราซาวด์เฉพาะจุด (Specialized/targeted ultrasound) เมื่อมีความเสี่ยงของทารกพิการตั้งแต่กำเนิด และเป็นการประเมินการเจริญเติบโตของทารกในครรภ์
• Cell-free DNA screening เป็นการตรวจคัดกรองความผิดปกติของโครโมโซมบางตัว โดยจะทำการเจาะเลือดของแม่เพื่อตรวจดูดีเอ็นเอของแม่และบุตรในครรภ์ และคัดกรองหาความเสี่ยงของความผิดปกติของโครโมโซมที่กำหนดเพศ (โครโมโซม X และ Y) กลุ่มอาการพาทัวร์ (Trisomy 13) กลุ่มอาการเอ็ดเวิร์ด (Trisomy 18) หรือโรคดาวน์ซินโดรม (trisomy 21) 
• การเจาะน้ำคร่ำและการตัดชิ้นรกไปตรวจ เป็นการตรวจวินิจฉัยเพื่อหาความผิดปกติของโครโมโซมและโรคทางพันธุกรรม เช่น โรคโลหิตจางธาลัสซีเมีย
  • การเจาะน้ำคร่ำ: โดยแพทย์จะใช้เข็มเจาะดูดน้ำคร่ำผ่านทางหน้าท้องในช่วงไตรมาสที่ 2 ของการตั้งครรภ์
  • การตัดชิ้นรกไปตรวจ: แพทย์จะทำการตัดชิ้นรกในช่วงอายุครรภ์ 10-12 สัปดาห์ 
• การอัลตราซาวด์ วัดความยาวปากมดลูก เพื่อประเมินความเสี่ยงของการคลอดก่อนกำหนด 
• การประเมินความสมบูรณ์ของทารกในครรภ์ เป็นการติดตามการเจริญเติบโตของทารกในครรภ์โดยการอัลตราซาวด์ เพื่อประเมินอัตราการเต้นของหัวใจ การหายใจ การเคลื่อนไหว และการดิ้นของทารกในครรภ์ รวมไปถึงปริมาณน้ำคร่ำ  และตำแหน่งของรก
• การตรวจในห้องปฏิบัติการ เพื่อหาการติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะและโรคอื่น ๆ  เช่น ซิฟิลิสและเอชไอวี

การดูแลรักษาเมื่อมีภาวะครรภ์เสี่ยงสูง

• หมั่นไปพบสูตินรีแพทย์ตามนัด เพื่อติดตามการเจริญเติบโตของทารกในครรภ์และอาการอื่น ๆ ระหว่างตั้งครรภ์
• การตรวจติดตามและควบคุมโรคประจำตัวที่เป็นอยู่
• ตรวจวัดความดันโลหิตที่บ้านอย่างสม่ำเสมอ 
•  การนับลูกดิ้นในไตรมาสที่ 3 ของการตั้งครรภ์

ทั้งนี้หากทั้งมารดาและบุตรอยู่ในภาวะที่เป็นอันตรายถึงชีวิต แพทย์อาจแนะนำให้เข้ารับการกระตุ้นการคลอดหรือผ่าตัดคลอด

การป้องกันภาวะครรภ์เสี่ยงสูง

• การวางแผนและตรวจร่างกายก่อนมีบุตร
• มีเพศสัมพันธ์อย่างปลอดภัย
• แจ้งให้แพทย์ทราบถึงประวัติสุขภาพส่วนตัวหรือของครอบครัวสายตรง และจัดการควบคุมโรคประจำตัวที่มี
• เลิกสูบบุหรี่ เลิกดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และไม่ใช้สารเสพติด
• รักษาน้ำหนักตัวให้เหมาะสมก่อนตั้งครรภ์

การพยากรณ์โรค

แม้ว่าสตรีที่มีภาวะครรภ์เสี่ยงสูงอาจไม่ประสบกับปัญหาใด ๆ ขณะตั้งครรภ์หรือคลอดบุตร แต่อาจประสบกับปัญหาสุขภาพอื่น ๆ ในอนาคตได้เช่นกัน เช่น ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด ความดันโลหิตสูง โรคหลอดเลือดหัวใจ โรคเบาหวานชนิดที่ 2 โรคหลอดเลือดสมอง และภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ

ภาวะครรภ์เสี่ยงสูงยังเพิ่มความเสี่ยงของบุตรที่จะมีปัญหาด้านการหายใจ โรคระบบทางเดินอาหาร ภาวะการเจริญเติบโตและการพัฒนาล่าช้า โรคทางระบบประสาท โรคอ้วน โรคเบาหวาน ปัญหาทางพฤติกรรม ปัญหาด้านทันตกรรม การได้ยิน และการมองเห็น